هدف: تعلق مکانی به رابطه شاخص با یک فضای خاص اطلاق می‌شود. این حس یکی از عوامل اصلی تربیتی مؤثر در مدارس استثنایی است که توجه به چگونگی معماری مدرسه از اهمیت به‌سزایی برخوردار است و از اهداف اصلی پژوهش محسوب می‌شود. روش: پژوهش حاضر، به روش کمی و کیفی،از نوع پیمایشی است و روش مدل‌یابی معادله‌های ساختاری برای بررسی تأثیر ادراک حسی بر حس تعلق به مکان در مدارس استثنایی طراحی‌شده با الگوی ناتوانی در شهر زنجان استفاده شده است. یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نتایج پرسشنامه به روش لیکرت نشان داد که حس بینایی و لامسه بیش‌ترین بار عاملی و اهمیت را نسبت به سایر حواس پنجگانه دارند .در بین عوامل حس تعلق به مکان نیز تعاملات اجتماعی از اهمیت بالاتری برای دانش‌آموزان، والدین و مربیان برخوردار است. نتایج نشان داد، دانش‌آموزان نیاز بیش‌تری به ارتباط‌گیری با جامعه و محیط اطراف مدرسه دارند تا با آرامش بیش‌تری محیط مدرسه را تحمل کنند، به‌صورتی‌که وجود پنجره‌ها در ابعاد مناسب و قابلیت رؤیت اطراف از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین تنوع در جنس، بافت، مصالح و کف‌سازی، ایجاد برجستگی و تو‌رفتگی در بدنه‌های مدرسه و تماس دست و بدن تأثیر به‌سزایی در افزایش حس ادراکی دانش‌آموزان دارد. نتیجه‌گیری:یکی از عوامل اصلی تربیتی مؤثر در این مدارس توجه به شاخص‌های ادراک حسی و حس تعلق به مکان در طراحی آنها است که این امر باعث افزایش ایجاد انگیزه، شوق بازگشت به مدرسه و ماندن در آن برای دانش‌آموزان می‌شود
